Beslenme

DİYABETLİ BİREYİN BESLENME ÖZELLİKLERİ (Dyt.Ziyanur GÜNEŞ)

DİYABETLİ BİREYİN BESLENME ÖZELLİKLERİ Diyabetlinin beslenme tarzının, sağlık sorunu olmayan bireyden farklı olmadığı bilinmektedir. Temel amaç sağlıklı beslenmektir. Tedavide uygun beslenme, aktif yaşam ve gerektiğinde ilaç kullanımı birbirini tamamlayan üç temel unsurdur. Diyabet, pankreastan salgılanan insülin hormonunun işlevini yapamamasından kaynaklanmaktadır. İnsülinin görevi, sindirimleri sonucu şekere dönüşüp kana geçen besin öğelerini hücrelere ve karaciğere taşımaktır. Bu süreçte meydana gelen bir aksaklıkta kanda şeker oranı yüksek düzeylerde kalacak, bu da sağlık sorunlarına yol açacaktır. Besinleri tanıyıp, uygun beslenme alışkanlıkları edinmemiz tedaviye yardımcı olmaktadır. Günlük besin ihtiyacımızı süt, et, tahıl, meyve, sebze, yağ, şeker gibi besin gruplarından sağlamaktayız. Bu besin gruplarının içerisinde karbonhidrat, protein, yağ, vitamin, mineral, su ve posa gibi besin öğeleri yer almaktadır Besin öğelerinden karbonhidratları (şekerli, unlu, nişastalı yiyecekler) basit ve bileşik karbonhidratlar olarak iki gruba ayırmaktayız. Basit karbonhidratlar dediğimiz; şeker, şekerlemeler, şuruplar, bal, pekmez, reçel, çikolata, marmelatlar, meyve suları, meşrubatlar, dondurma, tatlı bisküviler, pasta ve tatlıların sindirimleri hızlı olduğu için kana daha çabuk geçerler ve öğün sonrası kan şekerinin yükselmesine neden olurlar. Şekerlerin protein, vitamin ve mineral gibi besin değerleri yoktur, sadece enerji verirler, kilo sorununa yol açarlar. Bu nedenle tercih edilmemelidirler. Kompleks karbonhidrat dediğimiz besinlerden beyaz ekmek, pirinç, makarna, patates, mısır gevreği, şekersiz bisküviler gibi düşük posalı (lifli) olanlar daha az ve seyrek tercih edilmeli, kepekli, yulaflı, çavdar ekmeği, bulgur, kuru baklagiller, sebzeler, meyveler gibi yüksek posalılar az ama daha sık tercih edilmelidirler. İnsülin kullanan diyabetliler ara öğünlerinde sadece ekmek veya sadece meyve yerine, bunların yanında süt, yoğurt, ayran, peynir, yumurta, et gibi protein içeren besinler almalıdırlar (karbonhidrat + protein). Bir öğünde proteinli besinler, lifli besinler ve az miktarda yağ bulunuyorsa, besinlerdeki şekerin kana geçiş hızı yavaşlayacaktır. Kilo ve kolesterol açısından hamur işleri, yağda kızartmalar, yağlı yiyecekler, soslar ve içeriği bilinmeyen hazır gıdaların tüketimine dikkat edilmelidir. Günlük enerji ihtiyacımızın % 50 - 60’ı karbonhidrat, % 10 - 20’si protein, % 30 ve daha azı yağdan gelmelidir. Karbonhidratlı besinlerin % 15’i basit karbonhidrat, % 85’i bileşik karbonhidratlardan oluşmalıdır. Proteinli besinlerin % 50’si hayvansal kaynaklı % 50’si bitkisel kaynaklı besinlerden gelmesi kalp sağlığı açısından önemlidir. Yağın % 10’u doymuş yağlardan (tereyağı, margarinler), % 10’u yarı doymuş yağlardan (zeytin yağı, fındık yağı), kalan %10’u da doymamış yağlardan (ayçiçek yağı, mısırözü yağı, soya yağı) gelmesi daha uygundur. Yarı doymuş ve doymamış yağların gün içinde kullanımı iyi kolesterolü (HDL) yükseltmektedir. Yeterli ve dengeli bir beslenme günlük vitamin ve mineral ihtiyacımızı karşılamaktadır, ayrıca dışardan vitamin ve mineral katkısına gereksinim yoktur. Günlük su gereksinimi 8 - 12 bardak kadardır, su alımı kesinlikle ihmal edilmemelidir. Yemek yerken su içilmesi mide boşalmasını hızlandıracağından kan şekerini yükseltebilir. Diyabetliler suyu öğün öncesi veya sonrası tüketmelidirler. Suda çözünen posalı yiyecekler kan şekerinin yükselmesini önlerler, suda çözünmeyen posalı yiyecekler ise kabızlığı önlerler. Günlük beslenmemiz içinde yeterince tahıllar, kuru baklagiller, meyve ve sebzeler yer almalıdır. Günlük tuz alımı kısıtlanmalıdır (3 g./gün). Özellikle tansiyon yüksekliği ve böbrek sorunu olanlar tuz konusunda daha dikkatli olmalıdırlar. Diyabetlide kan şekerinin yüksekliği kadar, kan şekerinin düşmesi de (hypoglisemi) önemsenmelidir. Nedenleri arasında; Öğün atlanmasını veya öğünlerde yeterli oranlarda karbonhidrat alınmamasını, ilave karbonhidrat almadan egzersiz yapmayı veya alkol almayı, fazla dozlarda insülin veya şeker hapı almayı, adet kanamalarını ve sindirim güçlüğünü sayabiliriz. Titreme, terleme, bulantı hissi, baş dönmesi, baş ağrısı, çift görme, yorgunluk, dikkatsizlik ve ani açlık hissi gibi belirtiler kan şekerimizin düştüğünü gösterir. Öncelikle yapılması gereken hemen 2 - 3 tane şekerin, şeker yoksa meyve suyunun alınmasıdır. Daha sonra yakın olan öğün tüketilmeli, öğün zamanı yakın değil ise peynir ekmek yenilmelidir. Diyabetli baygın halde ise ağızdan su dahil hiçbir şey verilmez, sadece yanaklarının iç tarafına az miktarda bal sürülebilir. Yanında varsa glukagon enjeksiyonu yapılabilir. İlk fırsatta doktora ulaştırılmalıdır. Bu nedenle diyabetlinin diyabetli olduğunu gösteren kolluk veya kolye taşımalarında yarar vardır. Daha sağlıklı bir yaşam için önerilmeyen besinlerden, fazla tuzdan, sigara ve alkolden uzak duralım. Tatlandırıcı kullanılacak ise, kalorisiz tatlandırıcılar tercih edilmeli ve günlük doz aşılmamalıdır. Her light besin şekersiz anlamına gelmemektedir. Mutlaka ambalajları okunmalı ve alınmak isteniyorsa diyabetik olanlar alınmalıdır.