DİYABET VE KALITIM

Diyabete Bağlı Gelişen Bazı Göz Problemleri

Ben diyabetliyim çocuklarım da diyabetli olur mu?

Diyabetli bir anne veya babanın zaman zaman aklına gelip tedirgin olmasına yol açan önemli sorulardan biri çocuklarınızda da diyabetin gelişip gelişmeyeceğidir. Bu bazen çocuk sahibi olma planlarını da etkileyebilen bir soru olabiliyor. Aşağıda bununla ilgili sizleri aydınlatacak bir yazı var:

Diyabet genetik olarak geçen bir hastalık. Ancak bu geçiş şekli çok basit değildir.

Kalıtımda birçok karışık mekanizma rol oynamaktadır. Bazı insanlar genetik olarak diyabete daha yatkın doğarlar.

Tip 1 ve Tip 2 diyabetinin ortaya çıkmasında değişik nedenler rol oynayabilir. İki faktör önemlidir. Birincisi hastalığa kalıtımsal olarak meyilli olmanız, ikincisi çevrenizdeki bazı faktörlerin diyabet gelişimini tetiklemesidir. Genler tek başına yeterli değildir. Bunun bir kanıtı tek yumurta ikizleridir. Aynı genlere sahip olmalarına rağmen, ikizlerden biri Tip 1 diyabetli ise diğerinin Tip 2 diyabet olma olasılığı % 50'dir. İkizlerden birinin Tip 2 diyabetli olması durumunda ise diğerinin Tip 2 diyabet olma olasılığı % 75'tir.

Tip 1 diyabet

Bir çok vakada insanlar risk faktörlerini ebeveynlerinden kalıtımsal olarak alırlar. Araştırıcılar, genetik olarak risk altındaki bireylerin büyük bir bölümünde Tip 1 diyabetin gelişmediğini fark etmişler ve çevredeki faktörlerin neler olduğunu bulmaya çalışmışlardır. Tetikleyici faktörlerden birinin soğuk hava koşulları olabileceği düşünülmüştür. Çünkü Tip 1 diyabetin soğuk ülkelerde ve kışın yaza oranla daha sık geliştiği gösterilmiştir. Diğer bir tetikleyici etken virüslerdir. Diyetin de rol oynayabileceği düşünülmektedir. Çünkü Tip 1 diyabet, anne sütünü uzun süre alan veya daha geç aylarda katı yiyeceklere geçen çocuklarda nispeten az görülmektedir.

Bir çok insanda Tip 1 diyabetin gelişmesi uzun yıllar almaktadır. Araştırmalarda Tip 1 diyabetli hastaların yakın akrabalarının bir kısmında otoantikorların (vücudun kendi hücrelerini yabancı kabul edip onları yok etmek için geliştirdiği savunma maddeleri) varlığı gösterilmiştir. İlerleyen yıllarda otoantikor pozitif olan kişilerde yüksek oranda diyabet geliştiği görülmüştür. Bu nedenle Tip 1 diyabetlilerin, 5 - 40 yaş arası birinci derece akrabalarında otoantikor varlığı araştırılmalıdır.

Tip 2 diyabet

Tip 2 diyabet, Tip 1'den daha kuvvetli bir genetik zemine sahiptir ve ek olarak çevresel faktörlere daha bağımlıdır.

Ailesinde diyabet sıklığı, Tip 2 diyabet için risk faktörlerinin başında gelmektedir. Amerikalı ve Avrupalılar liften fakir, çok yağlı ve karbonhidratlı yiyeceklerle beslenmekte ve çok az egzersiz yapmaktadırlar. Dolayısıyla Tip 2 diyabet bu ülkelerde daha sık görülmektedir.

Şişmanlık Tip 2 diyabet için çok kuvvetli bir risk faktörüdür. Özellikle uzun zamandır fazla kilolu olanlar için risk artmaktadır.

Hamileliklerinde diyabet ortaya çıkan (gestasyonel diyabet) kadınların genellikle ailesel diyabet hikayeleri (özellikle anne tarafında) vardır. İleri yaşta hamile kalan ve aşırı kilolu kadınlar gestasyonel diyabete daha yatkındır.

Tip 1 diyabet ve çocuğunuzun riski

Bu konuda yapılan çok az çalışma mevcuttur ve bunlardan elde edilen bilgilerde çok yeterli değildir. Bu yetersiz çalışmalardan elde edilen sonuçlara göre eğer Tip 1 diyabetli bir baba iseniz, çocuğunuzun diyabetli olma riski 17'de 1'dir. Eğer Tip 1 diyabetli anne iseniz ve çocuğunuzu 25 yaşından önce doğurduysanız, çocuğunuzun riski 100'de 1'dir. Eğer 11 yaşınızdan önce diyabet olmuşsanız, çocuğunuzun diyabetli olma riski daha geç yaşlarda diyabet gelişen kadınlara göre 2 kat daha fazladır. Eğer siz ve eşiniz Tip 1 diyabetli iseniz, risk 10'da 1 ile 4 arasındadır. Bazı testler riskin ne kadar olduğunun belirlenmesine yardımcı olabilir. Örneğin birçok Tip 1 diyabetli HLA-DR3 ve HLA-DR4 doku grubu genlerine sahiptir. Eğer siz ve çocuğunuz aynı genleri taşıyorsanız çocuğunuzun riski daha yüksektir.

Tip 2 diyabet ve çocuğunuzun riski

Tip 2 diyabet aile içinde yaygındır. Bu, genellikle çocukların, ebeveynlerinin yeme alışkanlığını ve yaşam tarzını benimsemelerinden kaynaklanmaktadır. Bunun yanında genellikle uygun zemin de mevcuttur. Eğer Tip 2 diyabetliyseniz ve bu 50 yaşından önce tespit edilmişse çocuğunuzun diyabet riski 7'de 1, eğer 50 yaşından sonra tesbit edilmişse risk 13'te 1'dir. Eğer hem eşiniz hem de siz Tip 2 diyabetli iseniz risk 2'de 1'dir.

Riskin anlamı nedir?

Risk sadece olasılıklardan ibarettir ve kesin değildir. Bu yüzden düşük riske rağmen bir hastalığa yakalanabilir veya yüksek riske rağmen o hastalığa maruz kalmayabilirsiniz. Örneğin sigara içenlerin akciğer kanseri olma riskleri yüksektir. Fakat bazı sigara içenler hiçbir zaman akciğer kanserine yakalanmazlar. Bu faktörlerin hepsi çocuğunuzun yüksek risk altında olması durumunda bile diyabet gelişmeyebileceğini göstermektedir.

Şimdiye kadar bir çalışmaya katıldınız mı?

İnsanlarda diyabetin nasıl ortaya çıktığını, nasıl geçtiğini öğrenmek için birçok araştırma yapılmaktadır. Birgün sizin veya ailenizden bazı bireylerin bu tip araştırmalara katılması gerekebilir veya bunu siz talep edebilirsiniz. Diyabetin genetiğini inceleyebilmek için birçok çalışma yöntemleri uygulanmaktadır. Bazı araştırmacılar, Tip 2 diyabetli sayısı fazla olan aileler üzerinde çalışmaktadırlar. Buradaki amaç hangi genlerin Tip 2 diyabet ile bağlantısının olduğunu tespit etmektir. Diğer bir grup araştırıcı Tip 1 diyabetli hastaların yakınlarının kanlarında pankreasa karşı vücut tarafından oluşturulan antikorlara bakmışlardır. Bu sayede diyabet gelişme riski yüksek kişileri saptayabilmektedirler. Bu güne kadar olduğu gibi, bundan sonra da diyabet hakkında daha fazla bilgi edinmek için yapılmakta olan çalışmalar gelecekte diyabetin daha iyi tedavi edilebilmesini ve diyabetten korunmayı sağlayacaktır.

Genetik danışma

Eşlerden birinin diyabetli olması durumunda, çoğu kez evlenmeden önce genetik danışmanlık servislerinin çiftlere yol göstermesi gerekir. Özellikle eşlerden bayan olan Tip 1 diyabetli ise böyle bir sorun gündeme gelir, çünkü bu vakalar çocuk sahibi olmak için uygun yaşlardadır. Günümüzde çocuk sahibi olmayı planlayan Tip 1 diyabetli kadının, başka bir sağlık sorunu yoksa , uygun izlemlerle çocuk sahibi olmasına engel bir durum yoktur. Bu risk hem anne hem de baba için oldukça düşük olmasına rağmen, tip 1 diyabetli bir annenin çocuğunda Tip 1 diyabet gelişme riski, diyabetik babanın çocuğunun riskine oranla daha düşüktür.

Ancak, burada unutulmaması gereken en önemli konu, çocuk sahibi olmayı planlayan kadının gebe kalmadan önce, diyabetinin iyi ayarlanmasıdır. Zira, şekeri iyi ayarlanmamış diyabetik kadının gebe kalması durumunda doğacak çocukta sakatlık gelişme riskinin yüksek olacağı bilinen bir gerçektir. Ancak hamilelik öncesi kan şekeri kontrolü uygun olan ve hamilelik süresince de kan şekeri kontrolü uygun şekilde sağlanan hastalarda bebeğin sağlıklı olma olasılığı diyabeti olmayan kadınlardan farklı değildir.

Diyabetin ayarlı olup olmadığı HbA1c adı verilen test ile ve günlük yapılan kan şekeri ölçümleri ile anlaşılabilir. HbA1c'nin %7'nin altında olması gerekir. Bu şekilde gebe kalan anne adayının gebelik boyunca çok sık kontrol muayenelerine gelmesi, bu arada bebeğin gelişmesinin yakın takibi ve annede komplikasyonlar yönünden en gerekli incelemelerin (göz muayenesi, kan basıncı, mikroalbuminüri ölçümü v.b.) yapılması ihmal edilmemelidir.